Կարո՞ղ է արդյոք աշխարհը բարգավաճել 100% վերականգնվող էներգիայի հիման վրա

17 Մարտ, 2018

«Նյու Յորք» ամսագրում գլոբալ տաքացման ազդեցության մասին լայնորեն տարածված հոդվածը սկսվում է սպառնալիքներով. «Սա, ես խոստանում եմ, ավելի վատ է, քան դուք կարծում եք»: Այնուհետև կանխատեսվում է. Նյու Յորքում ջերմաստիճանը ավելի բարձր է, քան ժամանակակից Բահրեյնում, աննախադեպ երաշտ՝ անկախ այն բանից, թե որտեղ է արտադրվում այսօրվա սննդամթերքը, այնպիսի հիվանդությունների ազատում, ինչպիսին է մինչ օրս սիբիրյան սառույցի տակ սառեցված այտուցային ժանտախտը, և մշտական տնտեսական կոլլապս: Առերեսվելով այսպիսի աշխարհվերջյան կանխատեսումների՝ կարո՞ղ է, արդյոք, աշխարհը մխիթարություն գտնել նրանց մոտ, ովքեր պնդում են, որ այն համեմատաբար արագ և անցավ կարող է անցնել 100% վերականգնվող էներգիայի:

Առաջին հայացքից այս հարցի պատասխանը ցավալիորեն ակնհայտ է: Չնայած ծախսերի կրճատմանը՝ հողմային և արևային էներգիան դեռևս կազմում է համաշխարհային էլեկտրաէներգիայի ընդամենը 5,5%: Հիդրոէներգետիկան հանդիսանում է վերականգնվող էներգիայի շատ ավելի կարևոր աղբյուր, սակայն նրա ծախսերը աճում են, իսկ ներդրումները՝ նվազում: Ավելի լայնորեն ուսումնասիրելով էներգիայի պահանջարկը, ներառյալ բնակելի շենքերի ջեռուցումը, տրանսպորտը և արդյունաբերությունը՝ հողմային և արևային էներգիայի մասնաբաժինը չնչին է' 1,6%: Սպասվող ապագայում թվում է, թե հնարավոր չէ բացառել արդյունահանվող վառելիքը էներգամատակարարման կառուցվածքից:

Սակայն բոլոր էներգետիկ շրջադարձերը պահանջում են շատ տասնամյակներ, օրինակ ածխից դեպի ածխաջրածիններ XX դարում: Եվ հենց փոփոխության տեմպն է կանխատեսում ներդրումների հոսքերի ուղղությունը: Դա կանաչը դարձնում է ավելի լավատես: Վերջին տասնամյակի ընթացքում արևային ֆոտովոլտաիկան (FV) և հողմաէներգետիկան՝ որպես էլեկտրաէներգիայի աղբյուրներ, հասել են հաջողության: Թեև ներդրումները մի փոքր նվազել են անցյալ տարի, Միջազգային էներգետիկ գործակալությունը՝ համընդհանուր կանխատեսողը, հուլիսի 11-ին նշել է, որ 2016 թվականին շահագործման հանձնված վերականգնվող հզորության ծավալը առաջին անգամ գրեթե համապատասխանում է էներգիայի այլ աղբյուրների՝ օրինակ, ածուխի և բնական գազի ծավալին: Որոշ երկրներում երկու տեխնոլոգիաները, հատկապես արևային FV-ն արևային տեղերում, այժմ ավելի էժան են, քան ածուխն ու գազը: Դանիայի և Շոտլանդիայի նման երկրների համար այժմ հազվադեպ չեն իրավիճակները, երբ նրանց ամբողջ հզորության համարժեքը գալիս է քամուց:

Ամբիցիաները աճում են: Կալիֆորնիայի Սենատը՝ նահանգ, որը մոտ է իր նպատակին հասնելուն՝ 2020 թվականին իր էներգիայի մեկ երրորդը արտադրել վերականգնվող աղբյուրներից, առաջարկել է մինչև 2030 թվականը բարձրացնել նպատակային ցուցանիշը մինչև 60%․ Գերմանիայի նպատակն է մինչև 2050 թվականը 80%-ով անցնել վերականգնվողի: Սակայն արդյոք հնարավոր է երկրի ամբողջ էլեկտրաէներգիան արտադրել միայն քամու, ջրի և հիդրոաղբյուրներից, սուր բանավեճերի առարկա է:

2015 թվականին Մարկ Յակոբսոնը Ստենֆորդի համալսարանից և ուրիշները պնդում էին, որ 2050-2055թթ. էլեկտրականությունը, տրանսպորտը, ջեռուցումը/սառեցումը և արդյունաբերությունը Ամերիկայում կարող են լիովին մատակարարվել քամու, ջրի և արևի էներգիաներից առանց սպառողների վրա ազդեցություն թողնող եղանակային պայմանների փոփոխման: Ինչպես նրանք նշում էին, հրաժարվելով բնական գազի, բիովառելիքի, միջուկային էներգիայի և ստացիոնար մարտկոցների կիրառումից՝ եղանակի մոդելավորումը, ջրածնի պահեստավորումը և ճկուն պահանջարկը կարող են ապահովել կայուն մատակարարում համեմատաբար ցածր ծախսերով:

Սակայն 2017 թվականի հունիսին «Vibrant Clean Energy» ձեռնարկության հիմնադիր Քրիստոֆեր Կլակը իր գործընկեր-հետազոտողների հետ միասին սուր քննադատություն էր հրապարակել «Գիտությունների ազգային ակադեմիայի գործեր» ամսագրում, որտեղ պարոն Յակոբսոնը և ուրիշները հրապարակել էին իրենց եզրակացությունները: Նրանք պնդում էին, որ միայն քամու, ջրի և արևի էներգիաների վրա կենտրոնանալը կլիմայի փոփոխության խնդրի ավելի բարդ ու թանկ լուծում կլինի, ինչը ոչ վերջին հաշվով բացատրվում է զրոյական ածխածնի արտանետում ունեցող գոյություն ունեցող տեխնոլոգիաների՝ օրինակ միջուկային էներգետիկայի և բիոէներգետիկայի անտեսումով: Նրանք նաև պնդում էին, որ այս մոդելները ստեղծում են սխալ պատկերացում այն մասին, որ հիդրոէլեկտրաէներգիայի արտադրումը կարող է անդադար շարունակվել առկա հնարավորություններով, և մատնանշել են ներկայիս ավիացիոն համակարգը դեռևս չմշակված ջրածնային վառելիքի էլեմենտի հիման վրա աշխատող շարժիչներով ինքնաթիռներով փոխարինելու անհավանականությունը։ Նրանց կարծիքով էլեկտրացանցի ապակարբոնացումը 80%-ով հնարավոր է ողջամիտ ծախսերի դեպքում այն պայմանով, որ Ամերիկան կբարելավի իր էլեկտրահաղորդման բարձրավոլտ ցանցը: Այնուամենայնիվ, ոչ մեկ չգիտի:

Մյուսները ավելի լայն տեսակետ ունեն: Էմորի Լովինսը Rocky Mountain Institute-ից (Կոլորադո, ԱՄՆ) խուսափում է 100% վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների վերաբերյալ վիճաբանությունից, ինչպես ոչ էական գործից: Նրան մխիթարում է այն փաստը, որ վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների համար շատ ավելի տարածված է դառնում կայուն արտադրումը' կես տեղանքը էլեկտրաէներգիայով մատակարարելու համար: Նա հավատում է, որ բաժինը կարող է հեշտությամբ աճել, հնարավոր է, մինչև 80%: Սակայն արտանետումների կտրուկ նվազեցման նպատակներով նա կենտրոնանում է էներգիայի օգտագործման արդյունավետությունը եռապատկելու վրա' ավելի կատարյալ շենքեր և գործարաններ նախագծելով և ավելի թեթև նյութեր օգտագործելով, ինչպես նաև կառույցում բնական գազի փոքր բաժին պահպանելով: Նա նաև էկոլոգիապես մաքուր էներգիայի մարտկոցները տեսնում է էլեկտրական մեքենաներում, որոնք դուրս են մղում նավթի պահանջարկը, ինչպես նավթը XIX դարում դուրս մղեց կետի ճարպը:

Որոշ թերահավատներ մտահոգություն են հայտնում տնտեսական հետևանքների վերաբերյալ, եթե զգալիորեն աճի վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների տարածումը: Հոդվածում Մայքլ Քելլին Քեմբրիջի համալսարանից կենտրոնացել էր արևային FV-ի և հողմատուրբինների էներգետիկ շահութաբերության (EROI) վրա, ինչը նշանակում է հարաբերակցություն էներգիայի քանակի, որը դրանք արտադրում են, և դրանց ստեղծման համար ներդրված էներգիայի քանակի միջև: Նա պնդում էր, որ իրենց EROI-ն զգալիորեն ցածր էր, քան արդյունահանվող վառելիքինը․ համաշխարհային էլեկտրաէներգիայի կեսը արտադրելու համար վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների օգտագործումը ավելի քիչ էներգիա էր ազատ թողնելու տնտեսական գործունեության այլ տեսակների մատակարարման համար:

Քննադատները նշում են, որ նրա վերլուծությունը հիմնված է ավելի քան կես դար առաջ Իսպանիայում տեղի ունեցած ֆոտոէլեկտրիկ սարքավորումների (PV) եկամուտների ուսումնասիրության վրա: Այդ օրվանից արևային և հողմային ծախսերը (պրոքսի EROI-ի համար) ընկել են՝ բարձրացնելով դրանց եկամուտները: Ավելին, այլ հետազոտություններ ցույց են տալիս, որ արդյունահանվող վառելիքից ստացված էներգիայի եկամուտները նվազել են և շարունակելու են նվազել հետագայում, քանի որ նրանք աղտոտման և կլիմայի փոփոխության հետ կապված լրացուցիչ ծախսեր են կրելու։ Վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների մեծ բաժինը տնտեսական աճի խթանման դեպքում կարող է ավելի քիչ արդյունավետ լինել, քան արդյունահանվող վառելիքը իր ծաղկման շրջանում՝ XX դարում: Սակայն եթե կլիմայական ֆատալիզմի կողմնակիցները սխալվեն, ապա մաքուր էներգիայի համակարգը պետք է դառնա լուծման մի մաս:

Այլ լուրեր