Մինչև 1960-ական թվականները երկրագնդի չորրորդ ամենամեծ լիճը կիլոմետրերով փայլում էր Ուզբեկստանի և Ղազախստանի սահմաններին։ Սակայն այսօր դրա մակերեսի մեծ մասը վերածվել է ամայի տարածության՝ ստեղծելով աշխարհի նորագույն անապատը և ազդելով տարածաշրջանում բնակվող մոտ 3 միլիոն մարդու կյանքի վրա։

Արալյան ծովը ժամանակին զբաղեցնում էր 68000 քառակուսի կիլոմետր տարածք, սակայն այժմ մնացել են ընդամենը մի քանի սայթաքուն հատվածներ, որոնք ծածկում են ընդամենը մոտ 8000 քառակուսի կիլոմետր տարածք: Լճի մնացած մասն այժմ կազմում է Արալքում անապատը:

Արդյունքում գրեթե կրկնապատկել է մթնոլորտային փոշու քանակը տարածաշրջանում 1984-2015 թվականներին՝ 14 միլիոնից հասնելով 27 միլիոն տոննայի՝ վատացնելով է օդի որակը մոտակա քաղաքներում մինչև 800 կիլոմետր հեռավորության:

Գիտնականները պարզել են, որ Արալկումի փոշին հատկապես թունավոր է, քանի որ պարունակում է խորհրդային ժամանակաշրջանի քիմիական զենքի փորձարկումների վտանգավոր մնացորդները և լի է պարարտանյութերով ու թունաքիմիկատներով։ 1960-1990-ականներին 7 միլիոն հեկտար բամբակի դաշտերի ոռոգման նպատակով փոխվեցին Ամու Դարյա և Սիր Դարյա գետերի հուները, որոնք հոսում էին լեռներից և սնուցում լիճը: Այդ ժամանակից ի վեր լայնածավալ ոռոգումը շարունակվել է տարբեր ձևերով, ինչի հետևանքն է լճի մակերեսի արագ կրճատումը:

Մնացած ջրերում աղիության կոնցենտրացիան բարձրացել է՝ գերազանցելով համաշխարհային օվկիանոսի մակարդակը և ոչնչացնելով տեղական էկոհամակարգը: Հետազոտողները նշում են, որ Արալյան ծովի ողբերգությունը մոլորակային մասշտաբով էկոլոգիական աղետ է։

Աղբյուրը՝ Science Alert

Պատկերը՝ NASA